ایسنا

۲۳ دی ۱۳۹۹ - ۱۲:۴۵


نوشت: واکسیناسیون بر مبنای همین مکانیسم طبیعی در بدن، ساده‌ترین و اقتصادی‌ترین راه ممانعت از ورود ویروس به سلول‌های هدف است .

دکتر علیرضا عندلیب، استاد دانشکده پزشکی اصفهان، دکترای ایمنی‌شناسی،  به مهم‌ترین سؤالات این روزها درباره ایمنی در برابر ویروس کرونا و واکسیناسیون پاسخ داد:

آیا واکسن کرونا می‌تواند راهکار پایان اپیدمی کرونا در دنیا باشد؟

با توجه به اینکه تاکنون در جهان حدود ۲۰۰ نوع واکسن برای کووید۱۹ کاندیدا شده و حدود یک‌چهارم آن تا مراحل تست‌های بالینی پیش رفته و واکسن‌هایی تابه‌حال معرفی‌شده و با توجه به ماهیت بیماری کووید۱۹ که در ریه اتفاق می‌افتد، ایمنی و محافظت در مقابل ویروس، تابعی از شدت بیماری ایجاد شده در بدن فرد و نیز سایر بیماری‌های زمینه‌ای و حتی سن فرد مبتلا است. از سوی دیگر در طول دوره پاندمی، انسان‌ها پاسخ‌های متفاوت و از لحاظ ایمنی‌شناسی بدن، حساسیت و مقاومت متفاوتی در مقابل ویروس و بیماری نشان داده‌اند. شواهد برحسب مطالعاتی که تاکنون صورت گرفته نشان می‌دهد که عفونت مجدد با ویروس کرونا در سه ماه پس از اولین عفونت شایع نبوده و چون هنوز طول دوره حفاظت واکسن‌ها اعلام‌نشده و اطلاعات کافی وجود ندارد، بنابراین نمی‌توان قضاوت علمی مبتنی بر شواهد برای پایان پاندمی داشت.
واکسن‌های کلاسیک شامل ویروس‌هایی بود که در سلول‌های مناسب با ویروس در آزمایشگاه‌ها کشت داده می‌شد و سپس ویروس‌ها از محیط کشت اولیه جداسازی می‌شد و ویروس‌های جداشده از محیط کشت، یا به‌صورت کشته‌شده درمی‌آمدند و یا به‌صورت غیر بیماری‌زا و ضعیف شده و سپس به‌عنوان واکسن استفاده می‌شدند. هدف نهایی آن بوده که انسان به فرم شدید بیماری دچار نشود که البته در برخی افراد، عوارض ناشی از واکسن و یا محتویات همراه واکسن هم ایجاد می‌شد. در واکسن‌های جدید تلاش می‌شود که با استفاده از قسمتی از پروتئین‌های سطحی ویروس به‌عنوان آنتی‌ژن یا واکسن جهت تحریک سیستم ایمنی استفاده شود که عوارض ناخواسته پاسخ‌های ایمنی علیه تعداد زیادی از پروتئین‌های متنوع ویروس‌ها ایجاد نشود و پاسخ‌های ایمنی در جهت ساختارهای پروتئین‌هایی که به‌عنوان واکسن استفاده می‌شود هدایت شود. هرچند که تنوع ژنتیکی انسان‌ها باعث می‌شود برخی افراد به این نوع واکسن‌ها حتی پاسخ ندهند و یا پاسخ‌های ناخواسته و عوارضی ایجاد شود که از چالش‌های ماهیت واکسیناسیون است.
چند درصد از افراد جامعه باید واکسن بزنند تا ایمنی جمعی حاصل شود؟
برای پاسخ به این سؤال لازم است چندین موضوع از قبل روشن شود. اینکه واکسنی که استفاده می‌شود چه مقدار اثربخشی دارد؟ به‌عنوان نمونه برای واکسن‌های مدرنا و فایزر اثربخشی بیشتر از ۹۰ درصد و برای آسترازنکا ۷۰ درصد اعلام‌شده است. اگر واکسیناسیون در جامعه انجام شود، تحقق شرایط ایده آل اثربخشی در جمعیت، با کارهای تحقیقاتی کنترل‌شده که برای واکسن صورت گرفته تفاوت دارد. همچنین ازآنجایی‌که تخمین زده می‌شود فرد مبتلا به کووید۱۹ می‌تواند ۲ یا ۳ نفر را به‌طور متوسط آلوده کند و برای اینکه از این چرخه انتقال در اجتماع ممانعت شود، لازم است ۶۰ تا ۷۰ درصد از مردم جامعه ایمن شده باشند، ولی این پیش‌بینی آماری نیز به کارایی مؤثر واکسن بستگی دارد.
ازنظر تئوری، واکسن باید بتواند مانع تکثیر ویروس در فرد ایمن شود تا راه انتقال از فرد مبتلا به ویروس به فرد غیر مبتلا متوقف شود، اما اطلاعات موجود برای بیماری کووید۱۹و واکسیناسیون آن بر ممانعت از پیشرفت بیماری تأکید دارد، نه تکثیر ویروسی، که این جنبه یک چالش تحقیقاتی در زمان حاضر است.
آیا تزریق واکسن می‌تواند انتخابی باشد، یا همه افراد باید ملزم به تزریق واکسن شوند؟
کسانی که در سیستم خدمات بهداشتی و درمانی کار می‌کنند و نیز افرادی که در سیستم خدمات مراقبت‌های ویژه‌ کار می‌کنند، افراد بالای ۶۵ سال، بیمارانی که به بیماری‌های مزمن دچار هستند و نیاز به خدمات پزشکی دائمی دارند و کارکنانی که نمی‌توانند در موقعیت شغلی خود حاضر نشوند در اولویت واکسیناسیون قرار دارند، درحالیکه پس از دسترسی به مقدار کافی واکسن، گروه‌های متفاوت جامعه و افراد بالای ۱۶ سال نیز می‌توانند واکسینه شوند، تا اهداف ایمنی در جمعیت محقق شود (واکسن فایزر برای افراد زیر شانزده سال تائید نشده است).

چه افرادی نباید واکسن کرونا را تزریق کنند؟

در مورد افرادی که دچار بیماری‌های نقص ایمنی اولیه و یا ثانویه باشند نیاز است که هر اقدامی تحت نظر پزشک متخصص و بر مبنای پروتکل‌هایی که برای هر گروه تنظیم می‌شود انجام شود. همچنین توصیه‌شده افراد با آلرژی شدید واکسن تزریق نکنند (کسانی که دچار آنافیلاکسی می‌شوند و یا نیاز به مداخلات پزشکی برای آلرژیک بودن دارند) و نیز افراد با سن کمتر از ۱۶ سال و کسانی که در حال حاضر علائم بیماری کووید۱۹ را نشان می‌دهند، ولی هنگامی‌که دوره قرنطینه آن‌ها تمام شود و علائم اولیه آن‌ها از بین برود می‌توانند واکسن دریافت کنند. مادران باردار و مادران در دوران شیردهی به نوزاد، افرادی که داروهای آنتی کوآگولانت (ضد انعقاد) مصرف می‌کنند، افرادی که یا سابقه آلرژی شدید و یا آلرژی به واکسن‌های قبلی خود داشته‌اند نیز باید با مشاوره و تحت نظر پزشک اقدام به تزریق واکسن کنند.